Genital organlarda sarkma cinsel organların bu organları karın içersinde sabitleyen bağların özelliklerini yitirmesi nedeniyle aşağıya-vajinaya (hazneye) doğru yer değiştirmeleridir. Genellikle sadece rahim değil (rahim sarkması) onun hemen önünde ve arkasında yer alan idrar torbası ve kalın bağırsağın son kısmı da rahimle birlikte sarkma gösterir. İdrar torbası sarkmasına ‘sistosel’, bağırsakların sarkmasına da ‘rektosel’ denir. Bu sarkmanın derecesine göre sınıflandırılırlar.
Normalde kalça kemiği çatısı içinde yer alan bu organlar kendilerini tutan bağların sayesinde ancak sınırlı olarak hareket edebilirler. Yaş ilerledikçe ve özellikle yapılan doğum sayısı arttıkça ve ailesel yatkınlığa bağlı olarak bu bağlar esnekliklerini kaybeder ve böylece genital organların vajina içine sarkmasına neden olabilirler ve halk arasında buna genellikle rahim sarkması denmesine rağmen tüm genital organlar sıklıkla birlikte sarkarlar. Bazen sarkma öylesine belirgindir ki, kadın vajina girişinde rahim ağzını eliyle hissedebilir. Hatta bazen ihmal edilmiş vakalarda rahim vajinanın dışına da çıkabilir.
-İdrar torbası sarkması vajina ön duvarına komşu olan idrar torbasının vagina içerisinde bombeleşmesine verilen isimdir. Bu durum da özellikle öksürme, hapşırma, ağır bir nesne kaldırma gibi karın içi basıncını artıran durumlarda kadının vajina içerisinde bombeleşen idrar torbasını eliyle hissetmesine neden olur. Bu şikayete sıklıkla idrar kaçırma da eşlik eder. İdrar kaçırma sorunu en hafif şekliyle yalnızca öksürme, aksırma ve ıkınma durumunda ortaya çıkar. Sarkmanın şiddetinin artmasıyla birlikte gülme, cinsel ilişkide, hatta ayakta durma, gibi durumlarda da idrar kaçırma sorunu ortaya çıkar. İdrar torbası sarkması ileri durumlarında idrar torbası ile uretra adı verilen idrarı torbadan dış ortama ileten boru arasında olması gereken açının bozulmasına ve böylece idrar kaçırma şikayetinin ortaya çıkmasına neden olur.
-Rahim sarkması tek başına olduğunda kadının özellikle ayakta durduğunda, öksürdüğünde, hapşırdığında ve ıkındığında ağrı ve alt bölgede dolgunluk hissetmesine neden olur. Çok ileri durumlarda rahim tümüyle vajinadan dışarı çıkar, kadın parmakları ile rahmi geri itse bile bir süre sonra tekrar dışarı çıkar,zamanla üzerinde ülserler açılabilir.
-Rektum (kalın bağırsağın son kısmı) sarkması ise vajina arka duvarıyla komşu olan rektumun vajinaya doğru bombeleşmesidir. Rektum sarkması çoğu durumda özel bir sorun yaratmamakla birlikte kabızlık sorunu yaşanmasına neden olabilir.
-Genital organlarda sarkma sorunu yaşayan kadınların diğer bir sorunu da zor doğumlarda ortaya çıkan yırtıkların vajinada genişleme şikayetine yol açmasıdır. Bu durum kadının eşiyle cinsel yaşamda sorunlar yaşamasına, çiftin eskisi gibi cinsel yaşamdan zevk alamamasına neden olabilir.
Genital organlarda sarkma, aşağıya düşme, özellikle çok sayıda zor doğum yapmış kadınlarda görülür. Uzun süren doğumlar genital organları yerinde tutan bağların uzaması, bazı bölgelerden yırtılması ve böylece organları yerinde tutma işlevlerinin azalmasıyla sonuçlanır.
Genellikle kadınlar rahim sarkmasının farkındadırlar ancak hafif sarkmada, herhangi bir belirti olmayabilir. Orta derecede, sadece karnın aşağı kısımlarında ağırlık ve dolgunluk hissi vardır. Sırtın ve karnın alt kısımlarında ağrı ve rahatsızlık yakınması olabilir. Uzun süre ayakta kalındığında yakınmalar artabilir. Cinsel ilişki sırasında ağrı olabilir. Ciddi sarkmalarda ise, rahim dışardan görülür ve vajinada büyük bir kitle varmış hissi yaratır.
Ciddi rahim sarkmalarında vajinada yaralar oluşabilir. Çünkü sarkan rahim, vajina duvarı ile dıştaki cildin sürtünerek yara oluşturmasına neden olacaktır. Nadiren, mikrop kapmasına da yol açabilir.
Bazı faktörler rahim sarkmasını kolaylaştırabilmektedir :
Rahim sarkmasının tedavisi kadının yaşına, hastalığın derecesine, kadının genel sağlık durumuna ve daha sonra çocuk doğurmak isteyip istemediğine göre değişir. İleride bu problemin gelişmesi düzenli Kegel egzersizleri denilen vajina etrafındaki ve perine kasları kasma egzersizleri yapılarak kısmen de olsa engellenebilir.
Ailesini tamamlamış bir kadında genital organ sarkması durumunda uygulanan tedavi şekli genellikle rahmin vajinadan çıkarılması ve ön ve arka vajina duvarlarındaki fazlalıkların çıkarılarak vajina daraltılması şeklindedir.
İdrar kaçırma sorununun tedavi edilmesi için daha farklı ameliyat tekniklerinin kullanılması gerekebilir.
Üreme çağındaki ve halen doğum yapmayı düşünen yada ailesini tamamlamış olsa bile rahim alınmasını kabul etmeyen bir kadında ise rahim alınmaksızın ön ve arka vajina duvarlarındaki fazla doku alınarak genişlemenin tamiri yani vajinanın daraltılması yada ön ve arka vajina duvarlarına eski gerginliği sağlayacak özel sentetik destek materyalleri (Mesh) yerleştirmek yoluna gidilebilir. Böylelikle doğum sonrası vajina genişlemesi yakınması olan kadınların şikayetleri azalacak ve cinsel yaşamdan da eskisine oranla daha fazla tatmin sağlanacaktır. Vajina daraltılması operasyonuna tıpta vajinoplasti adı verilir.
Belirgin rahim sarkması durumunda karın yoluyla rahmi yerinde tutan bağlara ulaşılarak bu bağların yukarı çekilmesi ve böylelikle rahmin alınmaması mümkündür. Ancak yukarı çekme operasyonlarının çok da uzun ömürlü olmadığı bilinmelidir. Yapılan operasyonun tipine ve yapan cerrahın tekniğine bağlı olarak 3-5 yıl içerisinde tekrarlama riski ortaya çıkabilir.
Çok nadiren çocukları olmasına rağmen rahiminin alınmasını istemeyen veya başka çocuk doğurmak arzusunda olan bayanlarda ya da rahim alınması operasyonunu dahi kaldıramayacak kadar yaşlı ve genel durumu kötü hastalarda operasyon yerine pesser adı verilen ve vajinaya yerleştirilerek rahimi destekleyip yukarda tutan cihazlar da kullanılabilir ama bu tür tedaviler çok özel durumlarda uygulanmaktadır.
Rahim sarkması riskini azaltmak için çeşitli şeyler yapabilirsiniz :
Pelvis (karın alt duvarını oluşturan yapılar) tabanını oluşturan kas ve fasyaların (zarların) zayıflaması sonucu idrar torbasının (mesane) vajinaya doğru doğması durumudur. Sıklıkla çok ve zor doğum yapanlarda görülmektedir. Ayrıca menapozdan sonra bu yapıların hormonal desteğinin azalması ve ailesel yatkınlık da ayrı bir faktördür.
Sık idrara çıkma, acil işeme hissi, baskı tipinde idrar kaçırma, idrar yapmada zorlanma ve vaginada kitle gibi bulguları olabilir. Tanısı muayene ile konur. Eğer idrar kanallarında tıkanma ve enfeksiyon oluşturmuyorlarsa tehlikeli değillerdir. Derecesine göre tedavi önerilir. Tedavisi cerrahidir. Bu hastalarda sistoselin düzeltilmesinden sonra idrar kaçırma başlayabileceği/devam edebileceği nedeniyle orta üretra gevşek sling operasyonu da (TVT veya TOT) eş seanslı olarak önerilmektedir.
